Zastosowanie nowoczesnych technologii w aktywności fizycznej

Współczesny świat zdominowany jest przez nowoczesne technologie. Zarówno funkcjonowanie w obszarze pracy, edukacji, zdrowia czy rozrywki opiera się na urządzeniach ułatwiających przetwarzanie i zarządzanie danymi oraz szybkim dostępie do informacji i usług.

Okres pandemii doprowadził do oswojenia się z formą i życiem online, pokazując niekiedy jej kuriozalną postać. Czy z tego powodu powinniśmy się przed tym bronić? Czy może lepiej przyjąć podejście zdroworozsądkowe? Do tego jednak potrzebna jest aktualna wiedza i ciągła edukacja. Obszar aktywności fizycznej również doczekał się nowych rozwiązań z wykorzystaniem multimedialnych urządzeń monitorujących aktywność oraz rejestrujących jej przebieg czy zakres. Pamiętajmy jednak o złotej zasadzie: ekskluzywne gadżety nie zastąpią współpracy z trenerem, nauczycielem czy profesjonalnym mentorem ruchu i kondycji. Urządzenie nie zna naszych ograniczeń, ani nie zadba o nasze bezpieczeństwo. Może być jedynie elementem wspomagającym w motywacji lub rejestrowaniu naszych treningów. Korzystajmy więc z nich mądrze.

Platformy Analizy Kondycji Fizycznej 

Urządzenia monitorujące  

Monitorowanie aktywności fizycznej pozwala na oszacowanie, na ile dzienna lub tygodniowa aktywność fizyczna odpowiada wskazanym rekomendacjom. Funkcję tę pełnią różne urządzenia monitorujące lub czujniki aktywności. Wytyczne Narodowej Organizacji Zdrowia (WHO) skupiają się na aktywności fizycznej jako narzędziu podstawowej profilaktyki oraz opierają się na najnowszych dowodach naukowych. To właśnie WHO rozpoczęło w czerwcu 2018 r. globalny plan działania dotyczący aktywności fizycznej i zdrowia na lata 2018-2030, który ma na celu zmniejszenie globalnej nieaktywności fizycznej o 30% do 2030 r. Rozwój technologii elektronicznej umożliwił indywidualną kontrolę nad przestrzeganiem założonego planu działania. To sprawiło, że można korzystać z urządzeń, które sprawdzają, monitorują,  a także w sposób pośredni motywują do zmiany stylu życia. Część populacji, nosząc ze sobą opaskę lub zegarek, zerka mimochodem na liczbę wykonanych kroków na koniec dnia lub spaceruje, kiedy urządzenie informuje o zbyt długim siedzącym trybie pracy. Ponadto urządzenia monitorujące z reguły oferują funkcję mierzenia tętna, dystansu, prędkości, kontrolę pracy serca, liczenia spalonych kalorii, analizowania głębokości snu, w oparciu o aktywność ruchową, synchronizację z telefonem czy połączenia bluetooth z innymi urządzeniami. Umożliwiają również poznawanie nowych osób i tworzenie społeczności z użytkownikami urządzenia lub systemu. 

Aplikacje 

Wraz z rozwojem urządzeń monitorujących pojawiły się aplikacje programów, z którymi człowiek zapoznaje się stosunkowo szybko. Aplikacje dostarczają  informacji zarówno o czasie biegania, jazdy na rowerze, spaceru, jak również dokonują pomiaru innych aktywności fizycznych. Informują o prędkości poruszania się, spalonych kaloriach oraz pokonanym dystansie, dostosowują rytm treningowy oraz umożliwiają dopasowanie muzyki do indywidualnych preferencji. Dane uzyskane w ten sposób pozwalają określić efektywność treningu i ułatwiają poprawienie osiąganych rezultatów, a czasem wspomagają również dobranie odpowiedniego planu treningowego, z uwzględnieniem wprowadzonych parametrów. Aplikacje dają wachlarz możliwości: od treningów cardio do skomplikowanych zestawów ćwiczeń. Popularność zyskują również aplikacje do planowania diety i zdrowego żywienia. Te programy stanowią często bazę danych o nas samych.  

Relacje na żywo 

W dobie ograniczeń związanych z „lockdown’em” mogliśmy obserwować wzrost liczby relacji na żywo z każdego miejsca na globie z wykorzystaniem jedynie smartfona z funkcją nagrywania. Ta możliwość sprawiła, że osoby uczęszczające na cykliczne zajęcia zorganizowane, mogły w tym czasie, nie wychodząc z domu, wykonać trening obserwując i słuchając instruktażu trenera. Dzięki relacjom online można śledzić wydarzenia sportowe na całym świecie. Służą one również udostępnianiu osobistych dokonań, rekordów, ale także mobilizują do aktywności. Pamiętamy akcje, tzw. „challange” związane z wykonaniem ćwiczenia ruchowego, często w ramach wsparcia społecznego ruchu lub akcji charytatywnej.

Komunikacja w zespołach sportowych 

W środowiskach zespołów sportowych rozwijają się aplikacje do komunikacji między sztabem szkoleniowym i zawodnikami. Dzięki udostępnianiu i analizie informacji o stanie zdrowia (interpretacja oznak zmęczenia i rekonwalescencja po kontuzji, samopoczucie po sesji treningowej lub rehabilitacyjnej, aktywność poza-treningowa) jest to kierunek ukazujący możliwość współpracy i bieżącej analizy parametrów indywidualnych, a jednocześnie ułatwia dostęp do założeń danego mikrocyklu treningowego. Gromadzenie danych zapewnia możliwość analizy obciążeń treningowych i służy do aktywnej komunikacji na linii trener-zawodnik.  

Nowoczesne technologie w procesie treningu sportowego 

Sport, który stanowi widowisko, wiąże się z osiąganiem wysokich wyników sportowych. To z kolei zobowiązuje sztab organizacyjny i szkoleniowy do implementacji narzędzi nowoczesnych technologii, które monitorują pracę sportowca takich jak Systemy mikroelektromechaniczne (MEMS). Mając na uwadze dobro zawodników i uaktywnienie ich maksymalnego potencjału w procesie treningowym opracowano systemy do analizy danych indywidualnych i zespołowych. W specjalnej kieszeni na plecach w kamizelkach lub innych częściach odzieży umieszczony jest czujnik zawierający m.in. procesor, odbiornik Globalnego Systemu Pozycjonowania (GPS), akcelerometr, żyroskop, nadajnik radiowy czy odbiornik HR. Dane pochodzące z sensorów są zapisywane, a często przesyłane na żywo do bieżącej obserwacji. Podsumowanie informacji ogólnych (np. czas, dystans, tętno, liczba przyspieszeń i wytrąceń prędkości, moc metaboliczną, wysiłek mięśniowy czy wydatek energetyczny), mapy kinematyki, graficzne prezentacje wysiłków beztlenowych czy maksymalne osiągnięcia pomagają zaplanować i modyfikować plan treningowy. Co ciekawe, systemy te pozwalają również przewidzieć sytuacje, będące przyczyną potencjalnej kontuzji sportowca. Technologie monitorują zespół, ale dokonując analizy indywidualnej graczy. Służą do obserwacji pracy podczas treningu i zawodów, śledzenia procesu zmęczenia oraz dostrzegania postępów w szkoleniu. Ze względu na mnogość opcji analitycznych system ten pozwala monitorować pracę zawodników, jednak za decyzje w kontekście szkolenia odpowiedzialni są szkoleniowcy, posiadający specjalistyczną wiedzę. 

Systemy w treningu osób niepełnosprawnych 

Nowoczesne technologie wspomagają proces treningowy i rehabilitacyjny osób z trudnościami w poruszaniu się. Rozwiązaniem, w sytuacji przerwania przewodnictwa nerwowego, dla pacjentów, którzy nie mogą uczestniczyć w zaawansowanym treningu jest moc impulsacji elektrycznej. Coraz częściej technologia ta służy zwiększeniu efektywności ćwiczeń i treningów fizycznych, również w klubach fitness. Z elektrostymulacją mięśniową spotykamy się w profilaktyce i terapii w gabinetach lekarskich, klinikach oraz placówkach służby zdrowia. Ten system treningowy pozwala sportowcom po kontuzjach szybciej powrócić do treningu, gdyż wspomaga odbudowę mięśni z pomocą zewnętrznie stosowanego bodźca. Stymulacja jednostek motorycznych powoduje przenikanie sygnału do mięśnia, a tym samym mimowolne skurcze mięśni. 

Pamiętajmy jednak, że najważniejsza jest praca wykonywana przez nas samych. Nowoczesna technologia wspomaga jedynie atrakcyjność procesu treningowego. Pomaga również pracować świadomie i odczytywać sygnały pochodzącego z naszego organizmu. Przykładowo pomiar tętna może odczuwalnie przyspieszyć efekty. Praca w odpowiednich zakresach tętna pozwala na efektywniejsze spalanie tkanki tłuszczowej, jak również wspomaga rozwój wydolności. Dlatego, aby stosować proponowane rozwiązania należy posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności. Nowoczesne technologie stanowią pewien rodzaj środków do realizacji ludzkich zainteresowań i celów w aktywności sportowej. Należy jednak mieć świadomość, że personalizacja danych w urządzeniu nie zastąpi diagnozy trenerskiej, tym bardziej w przypadku problemów z układem ruchu lub innych dolegliwości. Sport postrzegany jest jako arena testowania potencjału wydolnościowego ludzkiego ciała, a innowacje technologiczne aktywizują branżę sportową, stymulując ją równocześnie do globalnej konkurencyjności.  

Bibliografia: 

Berger, J., Ludwig, O., Becker, S., Backfisch, M., Kemmler, W., Fröhlich, M. (2020). Effects of an Impulse Frequency Dependent 10-Week Whole-body Electromyostimulation Training Program on Specific Sport Performance Parameters, Journal of Sports Science and Medicine 19, 271-281. 

Bronikowski, M.(red.)(2015). Wychowanie fizyczne a nowoczesne technologie. Poznań: AWF Poznań 

Lutz, J., Memmert, D., Raabe, D., Dornberger, R., Donath, L. (2019). Wearables for Integrative Performance and Tactic Analyses: Opportunities, Challenges, and Future Directions. International journal of environmental research and public health, 17(1), 59. 

Linki internetowe: 

World Health Organization 2018, GLOBAL ACTION PLAN ON PHYSICAL ACTIVITY 2018-2030 More active people for healther world.  (dostęp z dnia 20 maja 2021) 

O autorce

dr Iwona Janas - Pracownik dydaktyczny Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego - Collegium Medicum w Krakowie. Trener sekcji sportowej Koszykówki Kobiet działającej przy KU AZS Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum. Doktor nauk o kulturze fizycznej. Stopień naukowy doktora otrzymała w 2021 roku w Zakładzie Psychologii AWF Kraków. Zainteresowania obejmują psychologię aktywności sportowej, głównie: procesów decyzyjnych, przywództwa w sporcie, wspierania rozwoju zawodników i trenerów sportowych. Jest trenerem II klasy koszykówki oraz trenerem fitness. Czynna zawodniczka koszykówki. W 2017 roku otrzymała brązową odznakę Polskiego Związku Koszykówki.  A w roku 2021 uzyskała tytuł Sportowca Dekady powiatu wielickiego w kategorii Kobiety w Plebiscycie Gazety Krakowskiej i Dziennika Polskiego.