Przełamujemy bariery
Zastosowanie map myśli
Mapy myśli to metoda notowania, uczenia się i zarządzania informacją. Twórcą tej techniki zwanej mind map jest Tony Buzan (Buzan, 2020).
Metoda ta służy do organizowania, strukturyzowania oraz przechowywania wiedzy. Podstawowym zadaniem map myśli jest łączenie słów i obrazów które mają stymulować kreatywność w celu efektywnego notowania i uczenia się. Mapy myśli stały się alternatywą i wzbogaceniem procesu notowania, który - tradycyjnie - oparty jest głównie na notatkach linearnych.
Mapy myśli sprawdzą się szczególnie dla tych studentów, którzy doświadczają trudności w koncentracji, prokrastynują zadania, mają wrażenie, że nie są w stanie nauczyć się ogromu materiału. Mogą okazać się przydatne dla studentów posiadających dysleksję, dysgrafię, zespół Aspergera, słabosłyszących i niesłyszących, mających trudności w obszarze zdrowia psychicznego i niemogących uporać się z przeładowaniem informacyjnym.
Szeroko potwierdzone korzyści mówią same za siebie i udowadniają, że inwestycja związana ze zmianą myślenia i organizowania informacji w postaci mapy myśli jest tego warta (Piá et al. 2010). Tworzenie mapy myśli pomaga stymulować wyobraźnię i w tym samym czasie tworzyć ich silne asocjacje, czyli połączenia i skojarzenia między poszczególnymi elementami, co stymuluje pamięć długoterminową (Hay et al. 2008).
Zastosowanie map myśli w procesie studiowania to:
Streszczenie wykładów. Notując linearnie jesteśmy biernymi odbiorcami treści. Tworząc mapę myśli danego wykładu angażujemy się w zrozumienie jego treści. Mapę myśli można też wykorzystywać do streszczeń książek. Notatki tworzone w ten sposób pozwalają zobaczyć połączenia między zagadnieniami i szerszy kontekst. Przegląd zagadnienia w układzie “od ogółu do szczegółu” ułatwia z kolei zrozumienie tematu przez co kreślenie map myśli jest jedną z najefektywniejszych metod efektywnego uczenia się.
Przekazywanie informacji. Mapy myśli usprawniają komunikację - mogą być wprowadzeniem do prezentacji, wizualnym streszczeniem prezentacji. Z map myśli korzystają wykładowcy na swoich zajęciach, ale także studenci, którzy są poproszeni o prezentację. Na niektórych kierunkach w UJ wykładowcy przeprowadzają egzaminy i zaliczenia, gdzie studenci są proszeni o stworzenie swoich map myśli w celu sprawdzenia ich wiedzy.
Zastosowanie map myśli w procesie studiowania to:
Streszczenie wykładów. Notując linearnie jesteśmy biernymi odbiorcami treści. Tworząc mapę myśli danego wykładu angażujemy się w zrozumienie jego treści. Mapę myśli można też wykorzystywać do streszczeń książek. Notatki tworzone w ten sposób pozwalają zobaczyć połączenia między zagadnieniami i szerszy kontekst. Przegląd zagadnienia w układzie “od ogółu do szczegółu” ułatwia z kolei zrozumienie tematu przez co kreślenie map myśli jest jedną z najefektywniejszych metod efektywnego uczenia się.
Przekazywanie informacji. Mapy myśli usprawniają komunikację - mogą być wprowadzeniem do prezentacji, wizualnym streszczeniem prezentacji. Z map myśli korzystają wykładowcy na swoich zajęciach, ale także studenci, którzy są poproszeni o prezentację. Na niektórych kierunkach w UJ wykładowcy przeprowadzają egzaminy i zaliczenia, gdzie studenci są proszeni o stworzenie swoich map myśli w celu sprawdzenia ich wiedzy.
Planowanie. Dzięki tej metodzie można uporządkować szkic prezentacji, zorganizować spis treści, stworzyć przejrzysty plan eseju.
Zapamiętywanie. Przez to, że mapy myśli wymagają przedstawienia informacji w sposób skondensowany, zmuszają jego twórcę do kreatywności. W tej technice należy dodawać rysunki, piktogramy i symbole. Specyficzny proces zapisywania sprawia, że przyswajamy już podczas samego tworzenia map myśli bardzo dużą część informacji. Podczas tworzenia graficznych notatek mózg zyskuje też przyjemniejszy sposób kodowania nowych informacji, przez co szybciej zapamiętuje zagadnienia.
Zasoby szkoleniowe. Coraz częściej mapy myśli są używane jako ważne, praktyczne narzędzie w nauczaniu indywidualnym i grupowym, oraz jako kompendium wiedzy specjalistycznej (Papou, 2018). Przykładem jest strona Reumatology Mind Map, stanowiąca rozbudowaną mapę myśli z zagadnienia reumatologia. Obszerne zasoby informacyjne w niej zawarte mogą być używane przez lekarzy podczas bezpośredniego kontaktu z pacjentami oraz jako pomoc w przygotowaniu zajęć dydaktycznych dla studentów medycyny. Opisywana strona internetowa zawiera rozszerzalną mapę myśli, która obecnie zawiera ponad 1500 wpisów obejmujących pełne spektrum chorób reumatycznych. Opiera się na praktyce reumatologicznej w Wielkiej Brytanii i ma bezpośrednie łącza internetowe do wytycznych. Mapa myśli zawiera kryteria diagnostyczne i klasyfikacyjne, kryteria odpowiedzi, schematy leczenia, narzędzia oceny, szablony do pobrania, linki do stron internetowych z poradami dla lekarzy i pacjentów. Zawiera szczegółowe informacje na temat obrazu klinicznego, powikłań, markerów prognostycznych, diagnostyki różnicowej, leczenia. Mapowanie myśli oferuje nowe, ustrukturyzowane podejście do szkolenia medycznego. Główne zalety map myśli to szybki dostęp do odpowiednich informacji, możliwość tworzenia hiperłączy, intuicyjny interfejs wizualny i możliwość modyfikacji.
Badania wskazują na niewątpliwe zalety w stosowaniu map myśli. Efektywność zapamiętywania podczas korzystania z tego typu narzędzia wzrasta o min 15% (Farrand, 2002). Należy pamiętać, że prawdziwe korzyści i możliwości zastosowania map myśli zależą od własnego zaangażowania w tworzenie i używanie ich. Aby móc korzystać z ich potencjału należy praktykować ich stosowanie. Dla studentów UJ jest możliwe wzięcie udziału w serii szkoleń Narzędzia do efektywnego uczenia się z projektu “Odpowiedzialne wsparcie i zrównoważony rozwój” (PrzełamUJ), na których można dowiedzieć się, jak w praktyce tworzyć mapy myśli. W sieci dostępne są także instruktaże, jak je samodzielnie tworzyć.
Bibliografia:
Bes P, Blasko E., Muñoz-Portero M., Different applications of concept maps in Higher Education Journal of Industrial Engineering and Management, Universidad Politécnica de Valencia, 2010. DOI: http://dx.doi.org/10.3926/jiem..v4n1.p81-102
Buzan T., Mapy twoich myśli, PWN, Warszawa, 2020.
Farrand P., The efficacy of the 'mind map' study technique, Medical Education 36(5):426-31, University of Exeter, 2002. DOI: 10.1046/j.1365-2923.2002.01205.x.
Hay B., Kinchin I., Baker S.L., Making learning visible: The role of concept mapping in higher education, Studies in Higher Education 33(3), 2008. DOI: 10.1080/03075070802049251.
Pélissier C., Supporting Autonomy in a Higher Teaching Context, Support in Education, 2020. DOI: https://doi.org/10.1002/9781119777335.ch8
Papou A., Using mind mapping in learning and teaching rheumatology British Society for Rheumatology Annual Conference 2018 Abstracts, Oxford University Press, 2018. Źródło: https://academic.oup.com/rheumatology/article/57/suppl_3/key075.485/4971387
O autorce:
mgr Magdalena Ziemnicka - zastępczyni kierownika DON UJ ds. studenckich, doradczyni edukacyjna. Absolwentka Instytutu Pedagogiki i Instytutu Ekonomii, Finansów i Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2004 r. doradczyni edukacyjna w biurze, a następnie w Dziale ds. Osób Niepełnosprawnych UJ. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie wsparcia edukacyjnego, ale w szczególności interesują ją zagadnienia dysleksji i Zespołu Aspergera. Współpracuje z Polskim Towarzystwem Dysleksji, Brytyjskim Towarzystwem Dysleksji, Cypryjskim Towarzystwem Edukacji Dorosłych. Jest autorką artykułów i projektów dotyczących wsparcia dla osób dorosłych z dysleksją. Odbyła wiele wizyt studyjnych m. in. w University of Cambridge, Bangor University, University of Iceland, Aarhus University, University of Sussex, University of Cyprus. Współtworzyła projekty europejskie dotyczące wsparcia edukacyjnego osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami oraz skierowane do nauczycieli akademickich, podnoszące ich świadomość w obszarze niepełnosprawności, jak np: DAReLearning.eu
