Przeczytaj artykuł
Wystąpienia publiczne – trening czyni mistrza
Niezależnie, czy musimy wygłosić przemowę przed setkami osób, przedstawić wyniki badań na konferencji naukowej, czy omówić projekt przed grupą ćwiczeniową – mamy do czynienia z wystąpieniem publicznym. To ta kategoria sytuacji, której większość z nas unika jak może. Niestety, nie zawsze może.
Wystąpienia publiczne, rozumiane jako sytuacja, w której jedna osoba przemawia do większej grupy słuchaczy, to nie tylko wystąpienia polityków podczas wieców wyborczych, ale również prezentacje na ćwiczeniach, referaty podczas seminariów czy egzaminy ustne.
Te formy wystąpień są powszechne w szkolnictwie wyższym i mogą być główną przyczyną niepokoju i stresu wśród studentów (Nash et al. 2016), a stres może skutkować niepowodzeniami edukacyjnymi. Dobra informacja jest taka, że budowania dobrej relacji ze słuchaczami, uporządkowania struktury przekazu i kontrolowania wysyłanych komunikatów niewerbalnych można nauczyć się systematycznie trenując. Badacze komunikacji potwierdzają, że czas poświęcony na przygotowanie i ćwiczenie przemowy skutkuje wyższą oceną naszego wystąpienia (Pearson et al. 2006).
Podstawą wystąpień publicznych jest przygotowanie planu, którego struktura powinna składać się z wprowadzenia przyciągającego uwagę słuchaczy i prezentującego główną tezę/idee wystąpienia. Wprowadzenie wyznacza ton całej wypowiedzi i ma na celu zaangażowanie słuchaczy w dalszy przebieg prezentacji/referatu. Wystąpienie warto ograniczyć do jednej głównej idei i klarownie ją wyjaśnić.
Drugim punktem jest rozwinięcie tezy/idei punkt po punkcie, wraz z użyciem metafor i podaniem przykładów, które pozwolą osobom niezaznajomionym z tematem zrozumieć nasze przesłanie. Konieczne jest używanie języka, który jest dostosowany do publiczności, a wszelkie fachowe terminy należy wyjaśniać w sposób przystępny. Na ostatnim etapie wystąpienia warto jeszcze raz przywołać jego tezy/idee, podsumować główne punkty i zakończyć wystąpienie, pozostawiając swoich słuchaczy z przekazem zapadającym w pamięć (Morreale et al. 2019). Jednak zazwyczaj nasz lęk przed wystąpieniami dotyczy nie tyle tego, co powiemy, ale tego jak to powiemy.
David Phillips, ekspert z zakresu komunikacji, przez siedem lat analizował mówców podczas wystąpień publicznych w celu określenia tych cech, które powodują, że wystąpienie można uznać za udane. Nie sposób przytoczyć tu wszystkie ze 110 (!) wybranych elementów, ale poświęćmy uwagę przynajmniej kilku. Po pierwsze, dobry mówca nawiązuje kontakt z publicznością. Taką relację można stworzyć poprzez zadanie pytania nawiązującego do tematu wystąpienia (np. ja mogłabym zapytać: ilu z was odczuwa stres, gdy wie, że w najbliższym czasie będzie musiał przedstawić prezentację?), a także utrzymując kontakt wzrokowy z kilkoma osobami i mówieniem do całej publiczności, a nie jednej osoby lub, co gorsza, okna/sufitu/podłogi.
Błędem, często popełnianym przez studentów, jest wygłaszanie referatu/prezentacji i patrzenie tylko w kierunku wykładowcy. Pozostali studenci, do których w głównej mierze powinna być kierowana prezentacja, przestają słuchać, zaczynają zerkać na telefon i – w rezultacie – treść prezentacji nie pozostaje w ich pamięci. Jeśli utrzymywanie kontaktu wzrokowego jest zbyt stresujące, patrzmy w czoła naszych słuchaczy – nikt się nie zorientuje.
Na to, jak zostaniemy odebrani przez publiczność, w znaczącym stopniu będzie wpływać mowa naszego ciała, czyli komunikacja niewerbalna. Gesty, które wykonujemy, muszą być zgodne z komunikatem werbalnym i powinny ilustrować tok naszych myśli, podkreślać najważniejsze słowa, a nawet nadając rytm wystąpieniu. Występując publicznie wyprostuj się, stań pewnie rozkładając ciężar ciała równomiernie. Istotne jest zachowanie pozycji otwartej, neutralnej i zrobienie kroku w stronę publiczności zamiast cofania się, a tym bardziej odwracania plecami do swoich słuchaczy. Zabiegiem wspominanym przez Davida Phillipsa jest również lekkie przechylenie głowy w prawą lub lewą stronę.
Środkiem, który powinniśmy wykorzystać w czasie wystąpienia publicznego jest modulacja tonu głosu i zmiana tempa mówienia. Z jednej strony, kiedy mówimy zbyt szybko, narażamy się na bycie niezrozumianym. Z drugiej, zbyt wolne przemówienie powoduje znużenie wśród publiczności, która często przestaje słuchać i zaczyna błądzić myślami po sobie tylko znanych tematach. Tempo wystąpienia i ton głosu powinniśmy zmieniać wraz z tokiem prezentacji i w ten sposób sterować napięciem wśród słuchaczy. Jest to również sposób na uniknięcie uczucia monotonii. Kiedy nagle zwolnimy tempo przemówienia, słuchacze skupiają się, przekonani, że to, co teraz powiemy, będzie najważniejsze. Podobny efekt uzyskamy stosując pauzę. Zwolnijmy tempo wypowiedzi, gdy wyjaśniamy ważne pojęcia. Przyspieszmy, gdy opowiadamy anegdoty. Akcentujmy najważniejsze słowa, określajmy intonacją, czy zdanie jest stwierdzeniem czy pytaniem i starajmy się unikać (chociaż to bardzo trudne!) używania dźwięków typu „yyyyyy”, „eeeee”, „aaaaaa”.
Na koniec powtórzę najważniejszą, choć banalną radę: ćwicz, ćwicz, ćwicz – ćwiczenie czyni mistrza. Każde wystąpienie powinniśmy przynajmniej kilka razy wypowiedzieć do lustra. W ten sposób oswoimy się ze swoimi ciałem, zwiększymy poczucie komfortu i zredukujemy stres. Jeśli wiesz, że musisz zmieścić się w 15 minutach – za każdym razem mierz sobie czas i w razie konieczności - skróć wystąpienie. Zaprezentuj się przyjaciółce, aby mieć pewność, że przygotowana treść jest zrozumiała. Wyprostuj się, unieś głowę, scena jest Twoja.
Bibliografia:
Nash,G., Crimmins, G., Oprescu F., If first-year students are afraid of public speaking assessments what can teachers do to alleviate such anxiety?, Assessment & Evaluation in Higher Education, 41:4, s. 586-600, 2016, DOI: 10.1080/02602938.2015.1032212
Morreale,S.P., Spitzberg B.H., Barge, J.K., Komunikacja między ludźmi, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 2019.
Pearson, J.C, Child, J.T., Kahl, D.H., Preparation meeting opportunity: How do collage students prepare for public speeches?. “Communication Quartely:, 54 (3), 2006, s. 351-366.
David Phililips, wystąpienie na konferencji TedTalk. Dostępne online:
https://www.ted.com/talks/david_jp_phillips_the_110_techniques_of_communication_and_public_speaking (data dostępu: 30.09.2020).
Anderson Ch., Oficjalny poradnik TED jak przygotować wystąpienie publiczne, Wydawnictwo Bez Maski. Wrocław 2018.
O autorce
Dr Aleksandra Piłat-Kobla jest pracownikiem Zakładu Socjologii Medycyny w Katedrze Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej, gdzie prowadzi zajęcia z zakresu socjologii medycyny, w tym komunikacji społecznej, socjologii i problemów społecznych. Jest doktorem nauk o zdrowiu, absolwentką socjologii, dziennikarstwa i komunikacji społecznej.
Podoba mi się
osób polubiło ten artykuł
