Wpływ przejściowych trudności osobistych na wywiązywanie się z obowiązków studenckich

Nie ma znaczenia, czy jesteś studentem matematyki, prawa czy medycyny. Nie ma znaczenia to, jakie wyznajesz poglądy i jakie są Twoje wartości. Wszyscy bowiem doświadczamy w życiu przejściowych trudności. Mogą one dotyczyć spraw osobistych, rodzinnych, zawodowych, a wpływ na nie mają przeróżne sytuacje, na które nie zawsze jesteśmy przygotowani.  

Powodem kryzysów mogą być: choroba Twoja lub bliskich osób, śmierć kogoś bliskiego, trudności relacyjne, rozstanie, doświadczenie przemocy, przeżycie traumatycznego wydarzenia np. bycie ofiarą lub świadkiem wypadku. Zdarza się, że są to problemy związane z nadmiarem obowiązków w pracy czy na studiach, ogrom materiału, który jest trudny do opanowania, czy zbyt duże i intensywne tempo nauczania. Trudności pojawiają się również w związku z przeniesieniem do nowego miasta, wyprowadzką od rodziców i poczuciem osamotnienia w związku z oddaleniem od rodziny. Wreszcie sytuacje niezależne od nas, jak na przykład nagła utrata pracy, pogorszenie warunków bytowo-ekonomicznych, czy pojawienie się pandemii mogą być powodem przeżywania trudności. 

Często w praktyce psychologicznej słyszymy zamiennie słowa „stres” i „kryzys”. Pojęcia te nie są jednak tożsame.

Kiedy obserwujemy wystąpienie wymienionych poniżej cech, mówimy, że z dużym prawdopodobieństwem mamy do czynienia z kryzysem: obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub przewlekłego stresu, odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego, postrzeganie sytuacji jako utraty, zagrożenia lub wyzwania, doświadczenie przez osobę negatywnych emocji, poczucie niepewności co do przyszłości, poczucie utraty kontroli, nagła zmiana sposobów zachowania, rytmu dnia, przyzwyczajeń, stan napięcia emocjonalnego i konieczność zmiany dotychczasowego sposobu funkcjonowania. Wymienione wyżej cechy znacznie wpływają również na umiejętności studiowania, koncentracji, uczenia się. Jedną z cech towarzyszących podczas krytycznych zdarzeń jest brak motywacji do nauki oraz brak możliwości koncentracji. Brak skupienia i uwagi może być również jedną z oznak, że doświadczamy właśnie kryzysu. Należy pamiętać również, że każdy kryzys jest doznaniem subiektywnym. Oznacza to, że jest bardzo indywidualną reakcją danej osoby na zaistniałe okoliczności. To, co dla jednej osoby może wywołać stan kryzysu, dla innej okazuje się po prostu zwyczajną sytuacją. 

Czy kryzysy/przejściowe trudności, których doświadczamy są zagrożeniem? Zdecydowanie tak, ponieważ mogą przytłoczyć człowieka w stopniu prowadzącym do poważnych zachowań patologicznych, łącznie z autodestrukcją, okaleczaniem czy samobójstwem. Kryzys jest też okazją do zmiany, ponieważ cierpienie, które wywołuje sprawia, że człowiek jest niejako zmuszony do szukania pomocy. Jeżeli osoba z takiej pomocy skorzysta, pomoże jej to w samorozwoju i samorealizacji. Mowa jest wtedy o pewnej zmianie, jaka zachodzi w postrzeganiu i funkcjonowaniu człowieka, czyli o pozytywnym rozwiązaniu/przezwyciężeniu kryzysu. Jeśli natomiast kryzys utrzymuje się dłużej, a następnie przechodzi w stan chroniczny, tzn. stany napięcia emocjonalnego czy doznania stresu utrzymują się znacznie dłużej (kilka tygodni/miesięcy), towarzyszy im niepokój, przygnębienie, a powrót do funkcjonowania sprzed kryzysu jest niemożliwy, wtedy może dojść do poważniejszych w skutkach dolegliwości, np. zaburzeń adaptacyjnych. 

Umiejętnością, której da się nauczyć lub z pomocą psychologa/terapeuty wydobyć ze swoich zasobów, aby lepiej radzić sobie w kryzysach jest tzw. rezyliencja, czyli wewnętrzna siła, umiejętność dostosowywania się człowieka do zmieniających się warunków. Jest to proces uodparniania się, zdobywania utraconych sił i zyskania odporności na działanie szkodliwych czynników, na które jesteśmy narażeni w trakcie całego życia.

Kiedy brakuje nam umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, tzn. długo zajmuje nam powrót do równowagi emocjonalnej sprzed kryzysu, nasze samopoczucie nie ulega poprawie, a funkcjonowanie jest znacznie utrudnione, warto pamiętać, że istnieją miejsca, placówki, osoby, które udzielają takiego wsparcia. W każdym większym mieście działają Ośrodki Interwencji Kryzysowej, w których pracują i udzielają całodobowo wsparcia doświadczeni interwenci, psychologowie, terapeuci. Jest to pomoc udzielana nieodpłatnie, z której każdy może skorzystać. Dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego pomoc świadczy Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji UJ. Pomoc uzyska się również dzwoniąc na telefoniczne linie wsparcia dla osób znajdujących się w stanie kryzysu. Ważne, by doświadczając trudności nie pozostawać z nimi w samotności, zawsze lepszym wyborem jest szukanie pomocy i profesjonalnego wsparcia. 

Przypisy

¹B.E. Gillianda, R.K. James, Strategie Interwencji Kryzysowej, 2004.

²W. Badura-Madej, Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, 1996.

Bibliografia

Badura - Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, Wyd. Interart, Warszawa 1996, s. 16.

Caplan G., Principles of preventive psychiatry, Wyd. Basic Books, New York 1964.

Gillianda B.E., James R.K, Strategie Interwencji Kryzysowej, Wydawnictwo edukacyjne Parpamedia, Warszawa 2008, s. 34.

O autorce

mgr Marzena Trytek – psycholog w Studenckim Ośrodku Wsparcia i Adaptacji UJ, psychoterapeutka poznawczo-behawioralna