Kilka uwag o pisaniu pracy licencjackiej

Praca licencjacka to zazwyczaj dla jej autora pierwsze dłuższe opracowanie pisemne o charakterze naukowym. Podczas procesu tworzenia pracy licencjackiej student uzyskuje umiejętności, które będą pomocne w podejmowaniu dalszych działań naukowych, czy też zawodowych.

Do takich umiejętności niewątpliwie należą: konstruowanie logicznego tekstu pisanego poprawnym językiem, precyzja w formułowaniu myśli, argumentacja własnego stanowiska, prawidłowe używanie naukowej terminologii, właściwe korzystanie z literatury i innych źródeł, w tym opanowanie techniki sporządzania przypisów oraz edycja i skład tekstu. W niniejszym opracowaniu można odnaleźć kilka wskazówek, które mają na celu ułatwić studentowi proces tworzenia pierwszej pracy dyplomowej.

Wybór tematu 

Umiejętnie dobrany temat pracy licencjackiej to klucz do sukcesu. Student powinien wybrać temat adekwatny zarówno do swoich zainteresowań, jak i możliwości. Najlepiej poszukiwać inspiracji wśród dotychczasowych zainteresowań naukowych oraz doświadczeń. Łatwiej jest bowiem pisać o zagadnieniu, z którym student ma lub miał styczność i znajduje się w obszarze jego zainteresowań. Niewątpliwie zdobyte doświadczenie autora w wybranej tematyce może podnieść walor pracy (zaangażowanie omawianą tematyką jest bowiem często zauważalne w pracy, a praca wzbogacana jest wówczas ciekawymi spostrzeżeniami, wnioskami studenta). Przy wyborze tematu pracy należy brać także pod uwagę fakt, iż praca licencjacka nie jest obszerna (najczęściej ok. 60 000- 70 000 znaków), a zatem temat pracy nie może zostać zakreślony zbyt szeroko.  

Po trzecie - co istotne, a nie wydaje się takie oczywiste, przed wyborem tematu pracy student powinien zorientować się w kwestii dostępności materiałów źródłowych (czy są opracowania naukowe, z których będzie można skorzystać przy pisaniu pracy na ten temat). Z kwestią wyboru tematu pracy licencjackiej oczywiście wiąże się konieczność właściwego sformułowania tytułu pracy, który powinien być jasny, czytelny i nie za długi. Ważne jest, by tytuł pracy był kompatybilny z zawartością pracy. Zakres rozważań zawartych w pracy ma bowiem odpowiadać tytułowi pracy. Oczywiście dokładny tytuł pracy może ulegać modyfikacjom w trakcie pisania pracy (np. zostać zawężony). 

Systematyczna praca i współpraca z promotorem

Po dokonaniu wyboru tematu pracy najlepiej od razu należałoby przejść do sporządzenia planu pracy oraz dokładniejszego zapoznania się z dostępną literaturą, czy też innymi źródłami. Powyższe działania pozwolą piszącemu się przekonać, czy temat pracy został prawidłowo dobrany, czy nie należy go zmodyfikować, ewentualnie zmienić. Pisanie zaś pracy w sposób systematyczny na pewno ułatwi zachowanie rzetelności przy jej pisaniu. Zostawianie pisania pracy na ostatnią chwilę w większości przypadków nie służy jej walorom. Ponadto praca licencjacka jako, że jest w życiu studenta pierwszą pracą dyplomową i stanowi dla niego nowe wyzwanie, często wymaga licznych poprawek. Autor musi się z tym liczyć, jak i z tym, że promotor potrzebuje czasu na przeczytanie pracy i jej korektę, zaś sam autor na jej udoskonalenie i złożenie w odpowiednim czasie (zgodnie z technicznymi wymogami). Istotne są również regularne spotkania z promotorem, podczas których na etapie pisania pracy można na bieżąco wyjaśniać wątpliwości związane z procesem tworzenia pracy licencjackiej. Duże znaczenie przy pisaniu pracy licencjackiej odgrywa więc osoba promotora, dlatego przed wyborem seminarium licencjackiego (który następuje poprzez zapisy w systemie USOS) należy również zorientować się, kto będzie prowadził takie seminarium, a tym samym pełnił rolę promotora. Promotor to osoba, która czuwa nad tworzeniem pracy przez studenta oraz wspiera go w tym procesie, dzieląc się swoją wiedzą oraz doświadczeniem. Do najważniejszych obowiązków promotora należy:  

• pomoc w wyborze tematu pracy oraz jego zatwierdzenie, 
• uzgodnienie planu pracy licencjackiej, 
• odbywanie konsultacji ze studentem, podczas których promotor może udzielić cennych wskazówek, nie tylko o charakterze merytorycznym, ale również redakcyjnym, tj. dotyczących korzystania z bibliografii, struktury pracy, konstrukcji sporządzania przypisów, 
• czuwanie nad procesem tworzenia pracy, ustalenie ewentualnego harmonogramu prac, np. poprzez wyznaczenie terminu oddania poszczególnych części pracy oraz całej pracy, 
• podjęcie decyzji o przyjęciu pracy i dopuszczeniu jej do obrony, 
• wskazanie recenzenta pracy, 
• sporządzenie recenzji pracy, 
• udział w obronie pracy przez studenta.

 Struktura pracy

Praca licencjacka powinna składać się z następujących elementów: 

Strona tytułowa  

Należy wskazać w niej tytuł pracy, dane autora, kierunek studiów, dane promotora oraz uczelni, miejscowość, rok, a także informację, że jest to praca licencjacka. 

Spis treści  

Przy tworzeniu spisu treści najlepiej skorzystać z automatycznego tworzenia spisu treści. Ważne, by kolejność rozdziałów była właściwa, logiczna. 

Wstęp (tj. wprowadzenie do tematu pracy) 

 Autor powinien przedstawić cel pracy, ew. uzasadnienie wyboru tematu, a następnie omówić strukturę pracy tj. z ilu rozdziałów składa się praca oraz jaka jest ich treść, zawartość oraz przedstawić przyjęte metody badawcze. Treść wstępu tak naprawdę piszemy dopiero po napisaniu całej pracy. 

Rozdziały oraz podrozdziały 

Praca powinna składać się z co najmniej trzech rozdziałów, każdy rozdział zaczynamy od nowej strony, rozdziały oznaczamy cyframi rzymskimi, po tytule nie używamy kropki. 

Zakończenie  

W podsumowaniu powinny zostać zawarte wnioski autora wyciągnięte z rozważań zawartych w pracy. 

Bibliografia  

Bibliografia zawiera spis wykorzystanych źródeł. Publikacje wskazujemy według kolejności alfabetycznej, najpierw nazwisko, a potem skrót imienia, bez numerów stron.

Wymagania techniczne pracy

1. Format pracy: A4 (praca pisana jednostronnie), 
2. Czcionka: Times New Roman, 12 pkt, 
3. Odstęp między wierszami: 1,5 wiersza, 
4. Marginesy: górny: 2,5 cm, dolny: 2,5 cm, lewy: 3,5 cm, prawy: 2,5 cm, 
5. Należy wyrównywać tekst (justowanie), akapit rozpoczynać wcięciem (akapit stosujemy wtedy, gdy chcemy sformułować nową myśl, zająć się kolejnym zagadnieniem), 
6. Numeracja stron na dole stron (nie numerujemy pierwszej strony tytułowej), 
7. Tytuły rozdziałów – pogrubioną czcionką o rozmiarze 14 pkt, podrozdziały – pogrubione, czcionką 12 pkt, 
8. Przypisy pracy na dole strony, rozmiar czcionki 10 pkt (w edytorze tekstu Microsoft Word, aby wstawić przypis w  należy wejść w zakładkę odwołania: wstaw przypis dolny).

Konstrukcja przypisów – kilka podstawowych zasad

Każda praca licencjacka podlega weryfikacji przez program antyplagiatowy, a promotor otrzymuje powiadomienie o zakończeniu badania pod kątem plagiatu i możliwości zaakceptowania raportu. Plagiat to przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu lub jego części. Wyróżnia się plagiat jawny oraz ukryty. Plagiat jawny to przejęcie całości albo części danego dobra intelektualnego, utworu w niezmienionej postaci. Plagiat ukryty polega na przejęciu w mniej lub bardziej zmienionej formie elementów czyjegoś utworu. Student, który dopuszcza się plagiatu popełnia przestępstwo, co oznacza, że może z tego tytułu ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną oraz karną. Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim  (Dz.U. z 2021 r., poz. 1062) kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do trzech lat. Pisanie pracy dyplomowej powinno odbywać się zatem z poszanowaniem praw autorskich. Ważne jest, by w pracy stosować prawidłowe odesłania do wykorzystanych źródeł (w formie przypisów dolnych). Przypisy powinny zostać opracowane w sposób rzetelny. Jeśli korzystamy z cudzych słów, myśli, wniosków to zawsze trzeba przywołać publikacje autorów w przypisach. Jeśli przywołujemy w pracy słowa innych osób to powinniśmy ująć je w cudzysłowie. Jeżeli możemy sparafrazować słowa to wówczas nie stosujemy cytatu, ale należy pamiętać o sporządzeniu właściwego przypisu.  

 Oto kilka zasad i przykładów, jak poprawnie konstruować przypisy: 

  1.  Jeśli powołujemy się na publikację: monografię przypis konstruujemy następująco:  

Z. Kmieciak, Ogólne zasady prawa i postępowania administracyjnego, Warszawa 2000, s. 35. 

  2. Jeśli powołujemy wypowiedź zawartą w pracy zbiorowej, wówczas należy wskazać autora powoływanej wypowiedzi oraz pracę zbiorową: 

G. Łaszczyca [w:] G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Postępowanie administracyjne ogólne, Warszawa 2003, s. 123. 

3. Jeśli praca zbiorowa została przygotowana pod redakcją, to możemy wskazać tylko redaktora zamiast wszystkich autorów, np.: 

H. Knysiak-Sudyka [w:] Postępowanie administracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2015, s. 110. 

4. Jeśli sięgamy do artykułu lub glosy to powołujemy publikację w następujący sposób:  

T. Kiełkowski, Naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego jako przesłanka uchylenia decyzji przez sąd administracyjny, PPP 2008/4, s. 60. 

B. Brzeziński, Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.09.2016 r., I FSK 1245/16, POP 2017/2, s. 91. 

5. Jeśli powołujemy tę samą publikację kolejny raz to możemy skorzystać ze skrótów: Ibidem, s. 36 lub Tamże, s. 36.  

6. Jeśli powołujemy się kolejny raz na publikację, ale poprzednie odwołanie nie było bezpośrednio poprzednim, wówczas możemy odesłać w ten sposób: Z. Kmieciak, op. cit., s. 44. Możemy również przywoływać publikację w ten sposób: Z. Kmieciak, Ogólne zasady…, s. 36. Jeśli przywołujemy kilka publikacji danego autora to wówczas nie stosujemy skrótu op. cit., tylko przytaczamy skrót tytułu: Z. Kmieciak, Ogólne zasady…, s. 36. 

7.  W przypisach można stosować następujące zwroty: „zob.”, „szerzej:” oraz „por.”. 

8. Jeśli powołujemy się na źródło dostępne w internecie, należy wskazać adres internetowy oraz w nawiasie datę dostępu do strony internetowej. 

9. Jeśli w pracy wykorzystujemy ilustracje, rysunki, tabele, fotografie, wykresy to również należy podać źródła, z których pochodzą.  

Formułując wskazane w niniejszym opracowaniu uwagi, korzystałam ze swojego doświadczenia, zdobytego jako promotor prac licencjackich na Wydziale Prawa i Administracji: kierunek administracja. Mam jednak nadzieję, że wskazówki te będą przydatne także dla studentów innych kierunków. Zastrzec jednak należy, że każdy nauczyciel akademicki, będący promotorem może mieć nieco odmienne wymagania, czy też zalecenia do prac licencjackich, choćby z uwagi na specyfikę dyscypliny i tematykę prac dyplomowych.

O autorce:

Dr Anna Golęba – adiunkt w Katedrze Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ. Autorka publikacji z zakresu postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego.