Przeczytaj artykuł
Jak dbać o swoje poczucie wellbeing?
„Człowiek nie obawia się rzeczy, lecz tego, jak je postrzega” Epiktet.
Wellbeing to pojęcie, które w dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza dobrostan. Obecnie propagowana koncepcja dobrostanu (wellbeing) obejmuje holistyczne podejście do życia i różnorodnych potrzeb człowieka. Teoria wellbeing została opracowana przez profesora Martina Seligmana, pioniera psychologii pozytywnej. Pięć głównych wymiarów wellbeing można zilustrować akronimem PERMA, na który składają się:
P - positive emotions (pozytywne emocje),
E – engagement (zaangażowanie),
R – relationships (relacje),
M – meaning (poczucie sensu),
A- accomplishment/ achievement (osiągnięcia).
W kultywowaniu pozytywnych emocji (P) pomocne jest zrozumienia mechanizmu powstawania emocji i świadomej praktyki polegającej na stosowaniu m.in. technik medytacyjnych redukujących ruminacje (uporczywe myśli o podłożu lękowym).
Emocje nie są bezpośrednią reakcją na to, co nas otacza. Mózg nieustannie bazuje na dotychczasowych doświadczeniach (interpretacjach, założeniach, postawach) i na ich podstawie generuje emocje oraz przewiduje, co stanie się za chwilę. Opisany w uproszczeniu mechanizm odbywa się poza świadomością. W przeciągu sekund zaczyna się odczuwać emocje i myśleć w określony sposób. Kultywowanie pozytywnych emocji nie polega na byciu wiecznie radosną osobą albo na tłumieniu lub zaprzeczaniu trudnym, nieprzyjemnym uczuciom. To trening polegający na zmianie narracji oraz dyscyplinowaniu umysłu celem dostrzegania piękna w wykonywanych codziennych czynnościach, uznaniu i docenianiu pozytywnych stron wydarzeń.
Znaczenie zaangażowania podkreśla twórca koncepcji przepływu (ang. flow) Mihály Csíkszentmihályi. Teoria ta opisuje doświadczenie przepływu - doświadczania satysfakcji, przyjemności wynikającej m.in. z niewymagającej wysiłku, intensywnej koncentracji na zadaniu, z całkowitego oddania się wykonywanej czynności.
Zaangażowanie prowadzi do osiągnięć (A). Poprzez osiągnięcia nabywa się pozytywne doświadczenia. Gdy pokonało się trudy, wzmacnia się wiarę w siebie, doświadcza poczucia sprawstwa, czyli poczucia, że jest się zdolnym do stawiania czoła wyzwaniom. Świadomość sprawstwa zachęca do dalszego rozwoju. W sytuacji niesprzyjającej np. w kryzysie życiowym napawa nadzieją, pomaga nie wycofywać się ze starań, aby osiągnąć cele, prowadzi do poczucia spełnienia, satysfakcji i docenienia swoich działań.
Podobną, ważną funkcję motywacyjną w realizacji celów spełnia odnalezienie poczucia sensu (M), zwłaszcza w obliczu trudności. Poszukiwanie sensu to wysiłek związany z poddawaniem refleksji tego co znane, akceptacją faktu popełniania błędów celem lepszego poznania tego co nieznane, podejmowaniem ryzyka. Ciągła mobilizacja i koncentrowanie energii do poszukiwań jest warte wysiłku, bo gdy już odnajdzie się głębszy sens swojego działania, wówczas napędza on aktywność, nadaje harmonię i większą spójność, a to podnosi skuteczność realizowania celów.
Żeby utrzymać dyscyplinę umysłu, potrzebne jest zaangażowanie (E). Gdy osoba przestaje być poddawana różnym bodźcom, nakazom, przekazom, wówczas myśli często zaczynają błądzić i zmierzają w kierunku spraw niepokojących, przygnębiających, często będących pierwotną matrycą jej doświadczeń. Aby przeciwdziałać wzrostowi entropii (chaosowi, bezładowi) należy stawiać sobie dość ambitne cele, a także zaangażować się w rozwijanie umiejętności, które służą realizacji tych celów. Dzięki temu tworzy się harmonię między uczuciami a działaniem oraz wprowadza porządek przez scalanie pozornie niepowiązanych ze sobą informacji. Dlatego tak ważne jest, aby zająć umysł czymś budującym poprzez angażowanie się, koncentrację na satysfakcjonującej i dającej ukojenie czynności.
Ostatnim bardzo ważnym aspektem koncepcji wellbeing, który chciałabym poruszyć w artykule, są relacje (R). Więź z innymi ludźmi, wsparcie społeczne, otaczanie się życzliwymi osobami, dbanie o innych oraz przyjmowanie troski, zdolność do kochania.
Już w okresie niemowlęctwa relacja, która tworzy się między dzieckiem a matką odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu psychospołecznym. Dziecko, którym opiekuje się rodzic wrażliwy na jego potrzeby, otoczone troską i miłością, kształtuje fundamentalne zaufanie do siebie i świata, a także zyskuje zasoby potrzebne do realizacji zadań rozwojowych w kolejnych etapach życia. Wellbeing może być kontynuacją tych wczesnych doświadczeń, ale także budowaniem ich na nowo, kreacją czegoś użytecznego dla nas, dla innych, dla świata. Bez względu na nasze ograniczenia i bariery między ludźmi.
Jak dbać o swoje poczucie wellbeing w czasach, gdy jesteśmy permanentnie wystawiani na oddziaływanie różnych informacji, porad czy reklam podsuwających czy wręcz narzucających sposoby na osiągnięcie sukcesu?
Odpowiedź nie jest prosta, ale każda osoba może sama rozważyć, czego potrzebuje i tym samym wziąć odpowiedzialność za własny dobrostan unikając bycia biernym odbiorcą przekazu.
Jednym ze sposobów na wyjście z opresyjnego przekazu jest poddanie go w wątpliwość i refleksja nad tym, jak sobie radzić, aby utrzymać dobrostan. Koncepcja PERMA może służyć refleksji na temat kreowania własnego życia: kariery zawodowej, zakładania rodziny, dbania o zdrowie i rozwój.
Bibliografia
Cikała-Kaszowska, K., Ponowoczesna koncepcja szczęścia. Logos i Ethos, 40, 2016, s. 63 –75. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/lie.1699
Csikszentmihalyi, M., Przepływ, Biblioteka Moderatora, Taszów 2005.
Epel E., Blackburn E., Telomery i zdrowie. Galaktyka, Łódź 2017.
Khaw, D., Kern, M., A cross-cultural comparison of the PERMA model of well-being. Undergraduate Journal of Psychology at Berkeley, 2015, s.1-22.
Seligman, M., Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie. Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 1993.
Wallin D., Przywiązanie w psychoterapii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2011.
O autorce
mgr Alicja Strycharczyk - psycholog, psychoterapeuta, pracuje w Studenckim Ośrodku Wsparcia i Adaptacji UJ.
Podoba mi się
osób polubiło ten artykuł
