Przeczytaj artykuł
Aplikacja E-POP jako pomoc w zwiększeniu umiejętności ograniczania picia alkoholu
Alkohol - pomimo wiedzy o jego szkodliwości i potencjale uzależniającym - jest używką akceptowalną w naszym kręgu kulturowym, powszechnie dostępną i spożywaną w różnych sytuacjach. Zaburzenia związane z piciem alkoholu mają różne nasilenie i ujawniają się w różnych obszarach życia.
Nawet jednorazowe picie alkoholu wpływa na organizm, nieraz w poważnym stopniu zaburzając jego funkcje. Regularne jego spożycie z czasem prowadzi do nałogu. Nie zawsze jednak osoba nadużywająca alkoholu jest uzależniona i może zmienić swoje zachowania związane z alkoholem poprzez ograniczenie jego picia. W przypadku osób uzależnionych optymalnym celem zmiany zachowania jest jednak abstynencja alkoholowa i ewentualnie podjęcie leczenia w specjalistycznej placówce.
Osoby pijące alkohol w sposób ryzykowny czy szkodliwy mogą samodzielnie ograniczyć picie alkoholu i zmienić wzór swojego picia na taki aby zmniejszyć ryzyko zdrowotne. Chcąc określić swój problem alkoholowy lub też uzyskać jakieś wskazówki pomagające wprowadzić korzystne zmiany często poszukują one informacji w Internecie. Te oczekiwania mogą być spełnione z pomocą narzędzia E-POP (e-program ograniczania picia) w formie platformy e-terapii i aplikacji telefonicznej. Aplikacja powstała w Zakładzie Psychologii Lekarskiej Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum zlecenie Ministerstwa Zdrowia, z inicjatywy Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA)1 w ramach konkursu Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. Aktualnie, w związku z realizacją projektu w latach 2022-2025 pt.: „Utworzenie, obsługa i promocja platformy e-terapii oraz aplikacji telefonicznej wspierającej ograniczenie spożywania alkoholu”, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum przetwarza dane w serwisie www i w aplikacji na zlecenie Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Zadanie to jest współfinansowane ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych, będących w dyspozycji Ministerstwa Zdrowia w ramach konkursu przeprowadzonego przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Teoretyczną osnową tego e-programu są standardy leczenia zaburzeń używania alkoholu m.in. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism NIAAA (USA) oraz National Institute for Health and Clinical Exellence NICE (Wielka Brytania) oraz wytyczne dla programów ograniczania picia opracowane przez PARPA. Aplikacja jest nieodpłatana i anonimowa (ryc.1).
Kluczowym celem E-POP jest zwiększenie umiejętności ograniczania picia alkoholu. Aplikacja oferuje cztery etapy uczestniczenia w programie:
- informacyjno-diagnostyczny;
- rejestracji i diagnozy pogłębionej;
- „czas na zmianę”- jedenastotygodniowa pracy nad zmianą;
- ewaluacji zmiany po 6 miesiącach od zarejestrowania się.
Na etapie informacyjno-diagnostycznym użytkownik aplikacji zapoznaje się z podstawowymi informacjami dotyczącymi programu E-POP oraz problematyki nadużywania alkoholu. Użytkownicy wypełniają kwestionariusze dotyczące nasilenia problemów związanych z piciem alkoholu oraz otrzymują wygenerowaną informacje zwrotną. Po autodiagnozie kolejnym krokiem umożliwiającym korzystanie z dalszych etapów jest zarejestrowanie się.
Etap trzeci, jedenastotygodniowej pracy nad zmianą ma charakter terapeutyczny. Każdy tydzień związany jest samodzielną pracą nad różnymi tematami ważnymi w ograniczaniu picia alkoholu. Poszczególne tygodnie zostały nazwane w sposób przystępny dla Użytkownika, aby były łatwe do zapamiętania i kojarzyły się z tematem przewodnim danego tygodnia.
Tematy prezentują się w następujący sposób:
Tydzień 1 – Na dobry start
Tydzień 2 – Chcę i nie chcę
Tydzień 3 – Hamowanie
Tydzień 4 – Sposoby ograniczania picia
Tydzień 5 – Umowa zmiany
Tydzień 6 – Zagrożenia i cele
Tydzień 7 – Alkohol a emocje
Tydzień 8 – Sytuacje podwyższonego ryzyka
Tydzień 9 – Radzenie sobie z wpadkami
Tydzień 10 – Zdrowe alternatywy
Tydzień 11 – Analiza zmian i podsumowanie
W każdym tygodniu użytkownik angażuje się w interaktywne ćwiczenia motywujące do zmiany swojego zachowania związanego z piciem alkoholu i wprowadza zachowania najlepsze dla określonych przez siebie celów zmiany. Użytkownik wypełnia arkusz samoobserwacji zaznaczając ilość spożywanego alkoholu, która jest automatycznie przetwarzana na liczbę porcji standardowych (ryc. 2). Umożliwia mu to wgląd w zestawienia dzienne, tygodniowe oraz porównania z poprzednimi tygodniami w kontekście picia o niskim ryzyku szkód zdrowotnych oraz zakładanych celów własnych.
Ćwiczenia dotyczą między innymi: analizy i pogłębianie wglądu w nie tylko w motywy sięgania po alkohol i niekorzystne aspekty z tego wynikające ale też motywy sprzyjające pozytywnej zmianie; naukę przydatnych umiejętności w analizowaniu i podejmowaniu pożądanych zmian; poszukiwanie alternatywnych zachowań zamiast picia, ustalenia planu ograniczania picia wraz z jego późniejszym monitoringiem (ryc. 4). Użytkownik ma także dostęp do bardzo przydatnych funkcjonalności takich jak edukacja, czy możliwość wygenerowania wyniku ćwiczeń w pdf.
Po zakończeniu etapu “Czas na zmianę” użytkownik proszony jest o ocenę aplikacji i uzyskanych celów. Po sześciu miesiącach od zalogowania użytkownik dostaje przypomnienie o możliwości ponowej autodiagnozy swojego sposobu picia. Poprzez wypełnienie jednego z kwestionariuszy - które osoba wypełniała na początku i po 11 tygodniach samodzielnej pracy, może poprzez porównanie wyników zweryfikować wprowadzone przez siebie zmiany związane z zachowaniami alkoholowymi (ryc. 5).
Dotychczasowe badania ewaluacyjne programu E-POP wskazują na duże zainteresowanie tą aplikacją. Uczestnicy, którzy ukończyli kilkumiesięczny program terapeutyczny oceniali przydatność aplikacji w ograniczaniu picia w zakresie kilku wymiarów. Wyniki oceny aplikacji w całej grupie wskazują na najwyższą ocenę w zakresie poszerzania wiedzy i umiejętności w ograniczaniu picia (4,3/5), a także gotowości do polecenia innym tej aplikacji (4,27/5). Pozostałe oceny oscylują w granicach 4/5.
Analiza użyteczności aplikacji była przeprowadzana za pomocą skala Self-Help Model Scale (SHMS). Aplikacja E-POP spełnia wszystkie kryteria użyteczności w ograniczaniu picia, gdyż zawiera aspekt informacyjno-motywacyjny, identyfikację sytuacji podwyższonego ryzyka i sposoby radzenia sobie w nich oraz strategie zapobiegania nawrotom do poprzedniego picia. Aspekty ujęte w kryteriach skali SHMS uwzględniane są w różnych funkcjonalnościach E-POP i w różnym zakresie.
Program E-POP jest dostępny w formie:
- platformy internetowej jest pod linkiem: https://e-pop.pl
- aplikacji telefonicznej w sklepie Google Play
Przypisy
1Od 01 stycznia 2022 r. PARPA (Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) wraz z KBPN (Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii) przekształciła się w Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
O autorce
Dr hab. Barbara Bętkowska-Korpała, prof. UJ – kierownik Zakładu Psychologii Lekarskiej w Katedrze Psychiatrii oraz kierownik Zakładu Psychologii Klinicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Podoba mi się
osób polubiło ten artykuł
